18 juni 2025 – Door de redactie

Het gebruik van contant geld neemt in rap tempo af in het dagelijks betalingsverkeer. Waar het voorheen normaal was om met munten en biljetten af te rekenen, geven steeds meer winkels en horecazaken tegenwoordig de voorkeur aan digitale betaalmethoden. Deze ontwikkeling roept vragen op over gemak, toegankelijkheid en toekomstbestendigheid van ons betalingssysteem.

Digitale transformatie in het Verenigd Koninkrijk

In het Verenigd Koninkrijk is de verschuiving naar digitaal betalen bijzonder zichtbaar. Meerdere grote ketens hebben aangekondigd volledig over te stappen op cashloze transacties. Restaurantketen Zizzi, met meer dan 130 vestigingen, noemt digitale betalingen sneller, veiliger en milieubewuster. Gail’s Bakery, met ruim 170 filialen, sluit zich hierbij aan. Volgens het bedrijf dragen digitale betalingen bij aan duurzaamheid doordat fysieke geldtransporten overbodig worden.

Ook de supermarktsector in het VK verandert mee. Asda, dat meer dan 1.100 winkels heeft, geeft aan dat het merendeel van de klanten al digitaal betaalt. Tesco accepteert bij tientallen cafévestigingen uitsluitend pinbetalingen en Sainsbury’s test op steeds grotere schaal een cashloos winkelmodel.

Nederlandse bedrijven volgen het voorbeeld

Niet alleen in het buitenland verandert het betaalgedrag. In Nederland kiezen steeds meer organisaties ervoor om geen contant geld meer aan te nemen. Festivals, attractieparken, koffiezaken en zelfs kleine buurtwinkels introduceren het zogeheten ‘pin only’-beleid. Ondernemers noemen verschillende voordelen: een verhoogde veiligheid, minder administratief werk en een snellere afhandeling bij de kassa.

Wettelijke kaders rondom betaalkeuze

Hoewel contant geld in Nederland een wettig betaalmiddel is, zijn ondernemers niet verplicht dit te accepteren. Winkels en horecagelegenheden mogen zelf kiezen welke betaalvormen ze hanteren, mits dit duidelijk wordt gecommuniceerd vóór de aankoop. Zo mag een winkel aangeven alleen pinbetalingen te accepteren — zelfs als de klant graag met briefgeld betaalt.

Voordelen van digitale betalingen

Voor veel bedrijven zijn digitale betalingen een logische stap in de moderne economie. Ze bieden snelheid, nauwkeurigheid en veiligheid. Transacties verlopen automatisch, waardoor fouten bij wisselgeld of kasverschillen tot het verleden behoren. Bovendien zijn de kosten en risico’s van contant geld, zoals transport en opslag, vaak aanzienlijk.

Niet iedereen profiteert van digitalisering

Tegelijkertijd brengt de overstap naar digitaal betalen ook uitdagingen met zich mee. Niet iedereen heeft even makkelijk toegang tot digitale middelen. Denk aan ouderen, mensen met een beperking, of burgers met een beperkt budget die bewust geen gebruik maken van apps of bankkaarten. Voor deze groepen blijft contant geld een belangrijke manier om deel te nemen aan het maatschappelijk verkeer.

Contant geld kan ook bijdragen aan financieel overzicht. Een fysieke portemonnee laat duidelijk zien hoeveel er nog beschikbaar is. Bij digitale betalingen, verspreid over meerdere rekeningen of apps, is het overzicht vaak minder concreet. Sommige mensen geven aan hun uitgaven beter te kunnen beheren met contant geld.

Privacy en autonomie

Er is daarnaast aandacht voor de privacykant van deze ontwikkeling. Contante betalingen laten geen digitale sporen na, terwijl digitale transacties worden geregistreerd. Voor wie waarde hecht aan anoniem betalen of financiële autonomie, blijft contant geld een waardevol alternatief.

Overheid onderstreept belang van keuze

De Nederlandse overheid heeft meermaals benadrukt dat contant geld beschikbaar moet blijven als volwaardige betaaloptie. Zowel de Rijksoverheid als De Nederlandsche Bank erkennen dat digitale middelen niet voor iedereen vanzelfsprekend zijn. Tegelijkertijd nemen digitale betalingen sterk toe. In 2022 werd minder dan 20% van de aankopen in Nederland nog met contant geld gedaan. In bepaalde sectoren, zoals markten of horecagelegenheden, ligt dat percentage nog iets hoger.

Wie bepaalt hoe je betaalt?

Volgens de wet mogen ondernemers zelf bepalen welke betaalmiddelen ze hanteren, zolang dit duidelijk is voor de consument. Dit betekent dat bedrijven de mogelijkheid hebben om volledig over te stappen op digitale betalingen, mits ze klanten hierover vooraf informeren.

Toch roept dit bij sommige mensen vragen op. Wat betekent het nog dat contant geld ‘wettig betaalmiddel’ is, als je er op steeds minder plekken mee terecht kunt? Juridisch is de situatie helder, maar voor veel consumenten voelt dit als een beperking van hun keuzevrijheid.

De toekomst: digitaal, contant of beide?

De vraag is nu: bewegen we richting een volledig digitale samenleving, of blijft er ruimte voor keuzevrijheid? Voorstanders van digitalisering benadrukken het gemak en de efficiëntie, terwijl anderen wijzen op het belang van inclusiviteit, privacy en autonomie.

Een evenwichtige oplossing zou kunnen zijn om consumenten de keuze te blijven bieden tussen digitale en contante betalingen. Daarmee blijft het systeem toegankelijk voor iedereen, ongeacht leeftijd, achtergrond of financiële situatie.

Zolang bedrijven eenzijdig besluiten geen contant geld meer te accepteren, bestaat het risico dat bepaalde groepen in de samenleving buiten de boot vallen. Dit vraagt om een zorgvuldig maatschappelijk debat over inclusiviteit in het digitale tijdperk.

Conclusie: meer dan alleen een betaalmiddel

Het verdwijnen van contant geld raakt aan méér dan betaalgewoonten. Het gaat over inclusie, financiële zelfredzaamheid en toegang tot essentiële diensten. Voor veel bedrijven biedt digitalisering voordelen, maar voor een deel van de samenleving kan het een extra drempel vormen.

In een inclusieve samenleving is het belangrijk dat iedereen kan meedoen. Daarom blijft het van belang om contant geld beschikbaar te houden op plaatsen waar mensen daar afhankelijk van zijn. Zo blijft er ruimte voor betaalkeuze — en dus voor iedereen.