De afgelopen weken is er veel aandacht geweest voor rechter Heleen den Haan, die deel uitmaakte van de rechtbank in de zaak rond Marco Borsato. Niet vanwege haar optreden in de rechtszaal, maar vanwege haar activiteit op sociale media. Berichten die zij plaatste en retweette leidden tot een breder gesprek over de zichtbaarheid van rechters online, de grenzen van professionele onafhankelijkheid en de manier waarop publieke functies zich verhouden tot persoonlijke meningsvorming.

Dit artikel zet de situatie overzichtelijk, neutraal en toegankelijk uiteen.

Waarom deze rechter in het nieuws kwam

Op pagina 2 staat dat de discussie ontstond omdat Den Haan, die normaal weinig actief is op sociale media, in de weken tussen de zittingen plots vaker berichten deelde.

Hoewel de inhoud van haar berichten niet direct verband hield met de zaak-Borsato, viel vooral de timing op: haar activiteit vond plaats midden in een periode waarin de rechtszaak volop in de belangstelling stond.

Haar online berichten gingen voornamelijk over:

• mediaberichtgeving rondom onderwerpen binnen de LGBTQ-gemeenschap;

• discussies over gendergerelateerde thema’s;

• meningen van anderen die zij retweette en die kritisch waren op media of organisaties.

• 

Thema’s die in haar berichten terugkeerden

Op pagina 3 en 4 blijkt dat Den Haan in haar retweets regelmatig inging op discussies binnen de LGBTQ-gemeenschap, met name op het onderscheid tussen LGB en transgenderonderwerpen.

In die context werd ook vermeld dat haar partner medeoprichter is van een organisatie die zich specifiek richt op rechten van lesbische, homoseksuele en biseksuele personen. Dat gegeven zorgde ervoor dat sommige volgers zich afvroegen of haar persoonlijke betrokkenheid van invloed zou kunnen zijn op haar online zichtbaarheid.

De berichten die zij deelde, gingen onder andere over:

• de vraag of media evenwichtige informatie geven,

• kritische geluiden over gendergerelateerde zorg,

• discussies binnen internationale en nationale organisatiekringen.
  

Kritiek op media: oproep tot evenwichtigere berichtgeving

Op pagina 5 staat dat Den Haan een bericht deelde waarin werd opgeroepen tot meer balans in journalistieke verhalen rondom genderidentiteit.

In het bericht werd onder andere gesteld dat:

• sommige Nederlandse media te weinig ruimte zouden geven aan bepaalde perspectieven,

• er meer aandacht zou moeten zijn voor mensen die worstelen met of terugkomen op hun traject,

• de journalistieke selectie volgens de auteur breder zou kunnen zijn.

Deze retweet leidde tot veel reacties, omdat het onderwerp gevoelig ligt en online discussies snel kunnen polariserende vormen aannemen.

Online gesprekken over transitie en uitstraling van statistieken

Pagina 7 bespreekt dat Den Haan een bericht deelde waarin werd verwezen naar cijfers uit internationale onderzoeken over spijt na transities.

In deze onderzoeken werd benadrukt dat:

• blijvende spijt zeldzaam is,

• externe omstandigheden vaak een rol spelen bij tijdelijke twijfel,

• medische complicaties soms leiden tot heroverwegingen.

Hoewel de cijfers objectief bedoeld waren, zorgde het delen ervan opnieuw voor debat over de vraag of rechters zich tijdens een lopend proces zichtbaar moeten mengen in publieke discussies.

Internationale media en journalistiek: een breder gesprek

Pagina 8 en 9 laten zien dat Den Haan ook berichten deelde over internationale journalistiek, waaronder berichtgeving over mediabeleid bij de BBC.

Daarbij ging het vooral om:

• de relatie tussen journalistiek en maatschappelijke discussies;

• de vraag of bepaalde perspectieven voldoende worden meegenomen;

• kritiek die anderen uitten en die zij doorretweette zonder eigen commentaar.

De aandacht hiervoor toont hoe breed haar interesses liggen, maar maakt ook duidelijk waarom het debat ontstond over de zichtbaarheid van rechters online.

Discussie over VN-expert en publieke reacties

Op pagina 10 en 11 retweette Den Haan een bericht van een VN-expert over internationale gebeurtenissen.

Haar reactie op dat bericht, waarin zij teleurstelling uitsprak over wat zij als onjuiste informatie zag, werd veel gedeeld. Hierdoor ontstond opnieuw een discussie over de vraag of een rechter op die manier moet reageren op wereldnieuws terwijl een nationale rechtszaak volop in de aandacht staat.

De tweet over de zaak-Borsato die tot ophef leidde

Het meest besproken moment staat op pagina 12.

Toen een journalist op X een vraag beantwoordde over de mogelijkheid van schadevergoeding in de zaak-Borsato, reageerde Den Haan kort met een verduidelijking dat dit via een civiel traject wel mogelijk zou zijn.

Hoewel de uitleg juridisch correct was, vonden velen het ongewenst dat een rechter die aan een zaak werkt, reageert op een bericht dat er direct mee te maken heeft. De discussie draaide daarbij niet om de inhoud van haar bericht, maar om het principe dat rechters afstand moeten houden van publieke discussies over lopende zaken.

Reactie van de rechtbank: account op privé en officiële verklaring

Pagina 13 en 14 beschrijven dat Den Haan haar socialmedia-account op privé zette nadat de berichten breed werden gedeeld.

De rechtbank gaf ook een verklaring uit waarin stond:

• dat Den Haan zich niet inhoudelijk heeft uitgelaten over de zaak;

• dat de tweet desalniettemin onwenselijk was;

• dat rechters zich in het openbaar niet moeten mengen in discussies over zaken die zij behandelen, om iedere schijn van beïnvloeding te vermijden.

Volgens de verklaring blijven rechters altijd gebonden aan feiten, wetgeving en objectieve afwegingen, ongeacht wat zij privé denken of delen.

Een bredere maatschappelijke vraag: hoe zichtbaar mag een rechter zijn?

De situatie leidde tot een groter gesprek over de rol van rechters in een tijdperk waarin sociale media een grote rol speelt. De vragen die sindsdien centraal staan:

• Hoeveel ruimte heeft een rechter om persoonlijke meningen te delen?

• Moet een rechter tijdens een lopende zaak volledig offline blijven?

• Hoe kan worden voorkomen dat publieke perceptie de juridische neutraliteit overschaduwt?

Op pagina 15 staat dat deze discussie de kern raakt van vertrouwen in onafhankelijke rechtspraak.

Veel mensen maken geen onderscheid tussen een rechter als persoon en een rechter in toga, wat betekent dat elke publieke uitspraak grote invloed kan hebben op het vertrouwen in processen.

Samenvatting

• Rechter Heleen den Haan kwam in het nieuws door haar zichtbaarheid op sociale media.

• Ze retweette berichten over diverse maatschappelijke onderwerpen, waaronder media, gender en internationale kwesties.

• Eén tweet over een procedure in de zaak-Borsato leidde tot de meeste ophef.

• De rechtbank stelde dat zij zich niet inhoudelijk had uitgelaten, maar dat de tweet niet wenselijk was.

• De situatie leidde tot een bredere discussie over de rol van rechters op sociale media en de grenzen van publieke zichtbaarheid.