Uit recent onderzoek van het RIVM blijkt dat vrijwel iedereen in Nederland sporen van PFAS in het bloed heeft. Deze stoffen zijn wereldwijd in het milieu terug te vinden en inmiddels ook in ons lichaam. Maar wat zijn PFAS precies, waar komen ze vandaan, en wat weten we over hun mogelijke effecten op de gezondheid?

Wat zijn PFAS?

PFAS is een verzamelnaam voor een groep chemische stoffen die van nature niet in het milieu voorkomen. Ze zijn ontwikkeld vanwege hun water-, vet- en vuilafstotende eigenschappen. Daardoor worden ze al decennialang gebruikt in talloze producten, van regenkleding en bakpannen tot voedselverpakkingen en brandblusschuim.

De naam PFAS staat voor “poly- en perfluoralkylstoffen”. Het gaat om duizenden varianten, waarvan sommige inmiddels verboden zijn vanwege bezorgdheid over hun persistentie en mogelijke effecten op mens en milieu.

Waarom zijn PFAS zo wijdverspreid?

PFAS worden niet of nauwelijks afgebroken in het milieu. Daardoor hopen ze zich op in water, bodem, voedsel en uiteindelijk ook in het menselijk lichaam. Zelfs op afgelegen plekken zoals de Noordpool zijn ze aangetroffen. Deze ‘forever chemicals’, zoals ze ook wel worden genoemd, blijven langdurig aanwezig, ook al zijn sommige toepassingen inmiddels verboden of sterk ingeperkt.

Doordat PFAS in zoveel alledaagse producten zijn verwerkt, komen mensen er op verschillende manieren mee in contact. Bijvoorbeeld via voedsel, drinkwater, of door contact met materialen waarin deze stoffen zijn verwerkt.

Wat zegt het RIVM-onderzoek?

Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) voerde een breed onderzoek uit onder de Nederlandse bevolking. Hieruit bleek dat vrijwel alle deelnemers verschillende soorten PFAS in hun bloed hadden. Dit geldt voor mensen van alle leeftijden, woonplaatsen en achtergronden.

Volgens het RIVM betekent dit niet automatisch dat er sprake is van directe gezondheidsrisico’s. Wel benadrukt het instituut dat langdurige blootstelling aan bepaalde PFAS geassocieerd kan worden met gezondheidsproblemen, zoals effecten op het immuunsysteem, leverfunctie en hormoonhuishouding.

Wat zijn de mogelijke gezondheidsrisico’s?

Internationaal onderzoek wijst op een aantal mogelijke verbanden tussen blootstelling aan PFAS en bepaalde gezondheidsfactoren. Het gaat hierbij onder andere om:

• Verminderde werking van het immuunsysteem

• Verandering in cholesterolwaarden

• Effecten op de lever

• Verminderde vruchtbaarheid

• Veranderingen in de hormoonbalans

• Verhoogde kans op bepaalde gezondheidsproblemen bij langdurige blootstelling

Deze effecten zijn echter afhankelijk van het type PFAS, de mate en duur van blootstelling, en individuele gevoeligheid. Niet iedereen die PFAS in zijn of haar bloed heeft, ondervindt hiervan negatieve gevolgen.

Wat kun je zelf doen om blootstelling te beperken?

Hoewel het lastig is om PFAS volledig te vermijden, zijn er wel manieren om blootstelling te verminderen:

1. Gebruik keukengerei zonder antiaanbaklagen die PFAS kunnen bevatten, zoals pannen van keramiek of roestvrij staal.

2. Was nieuwe kleding voordat je het draagt, zeker als het water- of vuilafstotend is.

3. Beperk gebruik van voedselverpakkingen met een glanzende of vetwerende coating, zoals bepaalde fastfood-verpakkingen.

4. Drink water uit veilige bronnen en volg lokale adviezen als er sprake is van verhoogde PFAS-waarden in het kraanwater.

5. Volg het nieuws over regelgeving, want steeds meer landen nemen maatregelen om PFAS-gebruik in te perken.

6. 

Wat doet de overheid?

Zowel op nationaal als Europees niveau worden stappen ondernomen om het gebruik van PFAS te beperken. De Nederlandse overheid werkt samen met andere landen aan een voorstel om het gebruik van deze stoffen binnen de EU sterk te reduceren. Dit voorstel wordt momenteel beoordeeld door het Europees Chemicaliënagentschap (ECHA).

Daarnaast zijn er initiatieven om vervuilde gebieden in kaart te brengen en op te ruimen, en wordt er gewerkt aan strengere normen voor PFAS in drinkwater en voedsel.

Zijn PFAS volledig te vermijden?

In de praktijk is het vrijwel onmogelijk om blootstelling aan PFAS volledig te vermijden, omdat ze al zo wijdverspreid aanwezig zijn in het milieu. Wel is het mogelijk om bewustere keuzes te maken, zowel als consument als op beleidsniveau.

Producenten en bedrijven worden steeds vaker aangespoord om alternatieven te ontwikkelen die minder belastend zijn voor mens en milieu. Tegelijkertijd groeit het bewustzijn onder consumenten, wat zorgt voor een bredere vraag naar PFAS-vrije producten.

Hoe ziet de toekomst eruit?

De aandacht voor PFAS neemt wereldwijd toe. Wetenschappers blijven onderzoek doen naar de precieze effecten op de gezondheid en naar manieren om blootstelling te beperken. Ook op het gebied van regelgeving en innovatie gebeurt veel.

Zo werken meerdere landen samen aan een Europees verbod op een groot deel van de PFAS-stoffen. Dat zou betekenen dat bedrijven op zoek moeten naar veilige alternatieven, wat op de lange termijn kan leiden tot een schonere en gezondere leefomgeving.

Conclusie

PFAS zijn inmiddels niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven en zijn aantoonbaar aanwezig in het lichaam van vrijwel alle Nederlanders. Hoewel het niet automatisch betekent dat dit direct schadelijk is, wijzen onderzoeken wel op mogelijke risico’s bij langdurige en hoge blootstelling. Gelukkig groeit het bewustzijn en worden er stappen gezet om het gebruik van PFAS te beperken. Zowel overheden, bedrijven als consumenten spelen hierin een belangrijke rol.

Door bewuste keuzes te maken en op de hoogte te blijven van actuele ontwikkelingen, kan iedereen bijdragen aan het verminderen van PFAS in onze leefomgeving.