Paus Franciscus’ laatste wens: eenvoud, symboliek en nabijheid in zijn afscheid

Op 88-jarige leeftijd is paus Franciscus overleden. Zijn dood markeert niet alleen het einde van een pontificaat, maar ook het slotakkoord van een spirituele visie die hij zijn hele leven lang uitdroeg: nederigheid, menselijkheid en eenvoud. Zelfs in de dood wist hij zich te onderscheiden van zijn voorgangers, met keuzes die een krachtig signaal gaven over wie hij werkelijk was. De symboliek in de begrafenisrituelen, de voorwerpen in zijn kist en zijn laatste woorden vertellen het verhaal van een man die de pauselijke pracht en praal steeds wist te vervangen door oprechte nabijheid tot de mensen.

Een overlijden met betekenisvolle laatste momenten

Maandag overleed Jorge Mario Bergoglio, beter bekend als paus Franciscus, aan complicaties van een beroerte en hartfalen. Hoewel hij zich eerder leek te herstellen van een zware longontsteking, ging zijn toestand plotseling snel achteruit. In zijn laatste uren was hij omringd door enkele trouwe verzorgers, onder wie Massimiliano Strappetti – zijn persoonlijke verpleger en vertrouweling in zijn latere jaren.

Zijn laatste woorden aan Strappetti, “Bedankt dat je me terug naar het plein hebt gebracht,” verwijzen naar een veelzeggend moment op Paaszondag: zijn laatste publieke verschijning. Tijdens deze rit in de pausmobiel over het Sint-Pietersplein wilde Franciscus nog één keer onder de mensen zijn. Ondanks zijn zwakke gezondheid, koos hij ervoor om zich letterlijk tussen het volk te begeven – zwaaiend naar kinderen, zegenend, glimlachend. Het werd een symbolisch afscheid in lijn met zijn levensfilosofie: de kerk moet er zijn voor de mensen, niet boven hen staan.

Een eenvoudige kist, vol betekenis

In plaats van de traditionele driedubbele pauselijke kist – een combinatie van cipreshout, lood en eikenhout, vaak rijk versierd – koos Franciscus voor een eenvoudige houten kist met een dunne laag zink. Geen fluweel, geen goud, geen ornamenten. De kist is sober, onbewerkt en getuigt van de bescheidenheid die hij zijn hele leven predikte. Die keuze is allesbehalve toevallig: het is een bewuste afwijzing van pompeuze rituelen die hij niet vond passen bij het evangelie van dienstbaarheid.

Binnenin de kist zijn enkele heilige voorwerpen geplaatst die veel zeggen over wie hij was en waar hij voor stond. Onder deze voorwerpen bevinden zich:

• Een rozenkrans die hij jarenlang gebruikte, verweerd door dagelijks gebruik – symbool van zijn toewijding aan gebed en reflectie.

• Een exemplaar van de encycliek Laudato Si’, zijn bekende werk over milieu en sociale rechtvaardigheid, dat zijn zorgen over de aarde en de armen samenvatte.

• Een met de hand geschreven gebed, dat hij zelf componeerde tijdens een retraite, waarin hij God vroeg om zijn hart open te houden voor vergeving en compassie.

• Een stuk stof van de kleding van een migrant die hij ontmoette tijdens een bezoek aan Lampedusa, een plek die hij meerdere keren bezocht om aandacht te vragen voor vluchtelingen.

Deze voorwerpen zijn niet alleen persoonlijk, ze symboliseren ook de thema’s van zijn pontificaat: zorg voor de aarde, solidariteit met de armen en vluchtelingen, en een kerk die dicht bij de mensen staat.

Een afscheid zonder pracht, maar vol diepgang

De begrafenis van paus Franciscus zal plaatsvinden op zaterdag 26 april op het Sint-Pietersplein. Ook deze ceremonie zal in lijn zijn met zijn wens tot eenvoud. Geen militaire salutes, geen overdadige processies. De nadruk ligt op gebed, zang en stilte. De liturgie is aangepast om de boodschap van mededogen en nederigheid te benadrukken. Franciscus wilde geen lange toespraken, maar een sobere mis waarin Christus centraal staat, niet hijzelf.

Toch zal het plein gevuld zijn met gelovigen van over de hele wereld, van jongeren tot ouderen, van armen tot staatshoofden. Want hoewel hij als paus afstand nam van veel formaliteiten, bracht hij juist daardoor de kerk dichter bij miljoenen mensen. Hij was een spirituele leider die niet bang was om kwetsbaarheid te tonen. Een paus die weigerde te oordelen, die zijn deuren openzette voor mensen aan de randen van de samenleving.

Een blijvende erfenis

De dood van paus Franciscus laat een leegte achter, maar zijn geest leeft voort in de hervormingen die hij in gang zette en de levens die hij raakte. Zijn pontificaat was er een van nabijheid: bij de zieken, de armen, de migranten, de jongeren. Hij liet de wereld zien dat geloof hand in hand kan gaan met bescheidenheid, en dat ware kracht ligt in dienstbaarheid.

Franciscus koos niet voor macht, maar voor menselijkheid. Zijn eenvoudige kist, de heilige voorwerpen die erin liggen, en de ingetogen ceremonie zijn geen afscheid van macht, maar van een man die zijn leven gaf aan het dienen van anderen. In zijn laatste gebaren bevestigt hij wat hij in woorden en daden altijd uitdroeg: wie klein durft te zijn, is groots in de ogen van God.