Op maandag 21 april 2025 overleed paus Franciscus op 88-jarige leeftijd in Rome. Zijn dood betekent niet alleen het einde van een pontificaat, maar ook van een tijdperk waarin eenvoud, barmhartigheid en nabijheid de centrale waarden waren. Franciscus werd wereldwijd geliefd om zijn menselijke benadering van het pausambt, en zelfs in zijn laatste momenten bleef hij trouw aan die principes. Zijn laatste gebaar – een oprechte dankbetuiging aan zijn persoonlijke verpleger – typeert de man die hij was: nederig, dankbaar en bewogen.

Een leven gewijd aan dienstbaarheid

Jorge Mario Bergoglio, geboren in Buenos Aires in 1936, werd in 2013 verkozen tot de 266e paus van de Rooms-Katholieke Kerk. Als eerste Latijns-Amerikaanse paus en eerste jezuïet in deze rol bracht hij direct verandering: een sobere levensstijl, een kritische blik op het Vaticaan en een uitgesproken stem voor de armen, vluchtelingen en de natuur.

Franciscus stond bekend als de “paus van het volk”. Hij weigerde het luxe Apostolisch Paleis en verbleef liever in het eenvoudigere gastenverblijf Casa Santa Marta. Hij reed in een kleine Fiat, droeg eenvoudige kleding en brak met conventies zonder zijn geloofsboodschap te verliezen. Deze stijl maakte hem toegankelijk, zelfs voor niet-katholieken. Zijn pontificaat werd gekenmerkt door het openbreken van rigide tradities en het benadrukken van barmhartigheid boven oordeel.

Ziekte en kracht

In de laatste maanden van zijn leven kampte paus Franciscus met ernstige gezondheidsproblemen. Een zware dubbele longontsteking leidde tot meerdere ziekenhuisopnames. Hoewel artsen hem opriepen tot volledige rust, bleef hij zijn plicht vervullen. Hij ontving pelgrims, leidde misvieringen en bleef zichtbaar voor de wereld. Achter de schermen was zijn gezondheid echter broos.

Op Paasmaandag ging zijn toestand plotseling achteruit. Hij overleed aan de gevolgen van een beroerte, gevolgd door hartfalen. Op dat moment werd hij bijgestaan door zijn persoonlijke verpleger en enkele vertrouwelingen. Zijn laatste woorden waren geen formeel pauselijk statement, maar een zacht uitgesproken “dank je wel” aan de man die hem door zijn moeilijkste dagen had geholpen.

Een klein gebaar met grote betekenis

Het bedanken van zijn verpleger lijkt een klein, bijna onopvallend gebaar. Maar in de context van Franciscus’ leven zegt het alles. Zijn pontificaat draaide om de zorg voor de vergeten mens – de dakloze, de vluchteling, de schoonmaker, de zieke. Dat hij in zijn laatste uur niet sprak over macht, kerkpolitiek of nalatenschap, maar over dankbaarheid aan een zorgverlener, laat zien waar zijn hart lag.

Voor velen is dit gebaar symbolisch voor wie Franciscus écht was: een leider die zijn status nooit boven zijn menselijkheid stelde. Iemand die de pauselijke kroon droeg, maar zijn voeten stevig op de grond hield.

Wereldwijde rouw en respect

Na zijn overlijden reageerde de wereld massaal. Religieuze leiders, politici en miljoenen gelovigen uit alle hoeken van de wereld betuigden hun verdriet en respect. Op het Sint-Pietersplein in Vaticaanstad verzamelden zich tienduizenden mensen om hem de laatste eer te bewijzen. Zijn lichaam werd opgebaard in de Sint-Pietersbasiliek, waar een constante stroom bezoekers afscheid kwam nemen.

Wat volgde was een sobere en betekenisvolle uitvaart. Zoals hij het zelf had gewenst, geen pompeuze ceremonie met gouden koetsen of symbolische pracht. Franciscus wilde begraven worden in de basiliek van Santa Maria Maggiore – een kerk die hij vaak bezocht voor stille gebeden. Zijn graf is eenvoudig, zonder marmeren borstbeeld of ingewikkelde inscriptie. Enkel één woord staat op de steen: “Franciscus”.

Een paus met een blijvende erfenis

Franciscus liet een diepe indruk achter op de katholieke wereld én daarbuiten. Zijn pleidooi voor milieubewustzijn – verwoord in de invloedrijke encycliek Laudato Si’ – inspireerde ook seculiere leiders en activisten. Zijn oproep tot barmhartigheid bracht een menselijk gezicht aan een kerk die vaak als streng en formeel werd ervaren.

Hij durfde gevoelige thema’s bespreekbaar te maken: seksuele diversiteit, de rol van vrouwen in de kerk, het celibaat. Hoewel hij traditionele dogma’s niet radicaal wijzigde, zette hij de deur op een kier voor toekomstig debat en vernieuwing.

Maar boven alles blijft hij herinnerd als de paus die liever mensen omarmde dan toespraken gaf. Die daklozen de voeten waste, vluchtelingen omhelsde en zondaars vergeving schonk.

De laatste les van Franciscus

In zijn laatste uren gaf paus Franciscus een les die krachtiger was dan woorden: dankbaarheid en nederigheid overstijgen elke vorm van gezag. Zijn hele leven stond in het teken van het dienen van anderen. En zelfs op de drempel van de dood was hij nog bezig met erkennen, met waarderen, met liefhebben.

In een wereld waarin grootspraak en prestige vaak de boventoon voeren, was hij een baken van eenvoud. Zijn laatste “dank je wel” is daarmee meer dan een afscheid. Het is een herinnering aan wat écht belangrijk is – zorg voor elkaar, nederigheid in leiderschap en liefde in alles wat je doet.