Vaccinatie en bescherming: meer dan alleen prikken

Vaccinaties zijn voor veel mensen een belangrijk middel geweest om hun gezondheid te beschermen. Maar wetenschappelijke inzichten blijven zich ontwikkelen. Een recente studie van het Universitair Ziekenhuis Gent (UZ Gent) werpt nieuw licht op hoe ons lichaam zich verdedigt na vaccinatie — en benadrukt daarbij een vaak over het hoofd gezien onderdeel van ons immuunsysteem: de neus.

De neus als eerste verdedigingslinie

Virussen zoals het coronavirus verspreiden zich hoofdzakelijk via de luchtwegen. De neus speelt hierin een centrale rol als toegangspoort tot het lichaam. Wanneer het immuunsysteem daar al antistoffen paraat heeft, kan een infectie soms al worden tegengehouden voordat die echt begint. Dat maakt de neus een cruciale plek voor wat wetenschappers ‘lokale immuniteit’ noemen.

Volgens prof. dr. Philippe Gevaert, specialist in neus-, keel- en oorheelkunde, is een goede afweer op dit niveau een waardevolle extra laag van bescherming. “Als het lichaam het virus al in de neus herkent en neutraliseert, vermindert dat niet alleen de kans op ziekte, maar ook op overdracht naar anderen,” aldus de onderzoeker.

Onderzoek wijst op verschil tussen vaccins

In de studie werden proefpersonen onderzocht op de aanwezigheid van antistoffen in hun neusslijmvlies na vaccinatie. Daarbij werd specifiek gekeken naar twee veelgebruikte vaccins. Opvallend was dat bij mensen die het mRNA-vaccin van Pfizer hadden ontvangen, 96 procent meetbare antistoffen in de neus had. Bij degenen die het vectorvaccin van AstraZeneca kregen, lag dat percentage op 59 procent.

Ook de kracht van die antistoffen verschilde. De antistoffen die door het Pfizer-vaccin werden opgewekt, bleken sterker in staat om het zogenoemde spike-eiwit van het virus te blokkeren — een belangrijk onderdeel van het infectieproces.

Eerdere besmetting maakt weinig verschil

Een andere opmerkelijke bevinding was dat mensen die vóór hun vaccinatie een coronabesmetting hadden doorgemaakt, geen extra voordeel leken te hebben in termen van neusimmuniteit. Zowel zij als mensen zonder eerdere infectie lieten vergelijkbare resultaten zien. Dit wijst erop dat het type vaccin een grotere rol speelt bij de opbouw van lokale immuniteit dan een doorgemaakte infectie.

Van bescherming tegen ziekte naar preventie van besmetting

Tijdens de beginfase van de pandemie lag de nadruk vooral op het voorkomen van ernstige ziekte en ziekenhuisopnames. En terecht: daar hebben alle goedgekeurde vaccins aantoonbaar een waardevolle rol gespeeld. Maar met het voortschrijden van de pandemie en de opkomst van nieuwe virusvarianten wordt ook het voorkomen van besmetting en overdracht steeds belangrijker.

Omdat de neus hierbij een sleutelrol speelt, komt lokale immuniteit meer in de belangstelling. Antistoffen in het neusslijmvlies kunnen het virus al bij binnenkomst tegenhouden, nog voordat het zich verder door het lichaam kan verspreiden. Dit heeft niet alleen voordelen voor de individuele gezondheid, maar ook op maatschappelijk niveau.

Wat betekent dit voor mensen die AstraZeneca kregen?

Voor mensen die zijn gevaccineerd met AstraZeneca is dit geen reden tot bezorgdheid. Het vaccin blijft zeer waardevol als het gaat om bescherming tegen ernstige gezondheidsklachten. Wel kan het zijn dat de bescherming tegen milde infecties en overdracht iets beperkter is.

In overleg met een arts kan het zinvol zijn om bij een herhaalprik of booster te overwegen een ander type vaccin te kiezen. Sommige vaccins stimuleren verschillende onderdelen van het immuunsysteem, waaronder dus ook de lokale afweer in de neus.

Belang van goede communicatie

Het is belangrijk te benadrukken dat niemand zijn oorspronkelijke vaccinkeuze bewust heeft gemaakt — in veel gevallen was het simpelweg afhankelijk van beschikbaarheid. Juist daarom is het belangrijk dat nieuwe wetenschappelijke inzichten leiden tot eerlijke en transparante communicatie.

Het doel van vaccinatie is altijd geweest om risico’s te verlagen. Geen enkel vaccin biedt volledige bescherming tegen elke vorm van besmetting. Maar de wetenschap helpt ons om keuzes beter af te stemmen op veranderende omstandigheden.

Innovaties in vaccinatie: de rol van neussprays

In het licht van deze bevindingen wordt internationaal steeds meer gekeken naar innovatieve vormen van vaccinatie. Denk aan neussprays of inhalatievaccins, die direct inwerken op het neusslijmvlies. Deze aanpak zou in de toekomst een waardevolle aanvulling kunnen zijn op bestaande vaccinstrategieën.

Onderzoekers benadrukken dat dit soort nieuwe toepassingen het potentieel hebben om infecties nog gerichter te voorkomen. Zo kan de eerste verdedigingslinie van het lichaam nog sterker worden gemaakt.

Eén vaccin, meerdere werkingen

De studie laat duidelijk zien dat verschillende vaccins verschillende werkingsmechanismen kunnen hebben. Terwijl het ene vaccin een sterke respons in het bloed opwekt, kan een ander vaccin krachtiger zijn in het activeren van lokale immuniteit.

Beide typen hebben hun waarde bewezen, maar het is goed om te weten dat de manier waarop bescherming wordt opgebouwd kan verschillen. Dit inzicht kan helpen bij toekomstige vaccinatiecampagnes, en bij het ontwikkelen van nieuwe vaccins die op meerdere lagen van het immuunsysteem inwerken.

De wetenschap staat niet stil

De belangrijkste boodschap uit dit onderzoek? Wetenschap blijft in beweging. Nieuwe inzichten, zoals over de rol van neusimmuniteit, helpen om onze aanpak steeds verder te verfijnen. Dat is geen reden tot onrust, maar juist een kans om gezondheid nog beter te beschermen.

Wie zich zorgen maakt of vragen heeft over vaccinatie of herhaalprikken, doet er goed aan om advies in te winnen bij een arts of de GGD. Samen kunnen zij een passende strategie bepalen.

Door alert te blijven en open te staan voor nieuwe kennis, kunnen we met vertrouwen vooruitkijken. Vaccinatie blijft een waardevol instrument — en hoe meer we ervan begrijpen, hoe beter we het kunnen inzetten voor de toekomst.