Het kabinet heeft een wetsvoorstel ingediend dat meer helderheid moet geven over de positie van zelfstandig werkenden met een relatief laag uurtarief. Zelfstandigen die minder dan 36 euro per uur verdienen, kunnen volgens dit voorstel in sommige gevallen worden beschouwd als werknemers, met bijbehorende rechten en bescherming.

De nieuwe wet, met de naam Wet verduidelijking beoordeling arbeidsrelaties en rechtsvermoeden (VBAR), is opgesteld door demissionair minister Van Hijum van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Het doel van deze wet is om beter te kunnen bepalen wanneer iemand daadwerkelijk als zelfstandige werkt, en wanneer er feitelijk sprake is van een dienstverband.

Versterking van werkzekerheid bij lage tarieven

Het wetsvoorstel is gericht op het beschermen van werkenden die via een zelfstandigenconstructie opdrachten uitvoeren, maar feitelijk weinig zeggenschap hebben over hun werkzaamheden. Minister Van Hijum benadrukt dat het gaat om mensen die mogelijk niet uit vrije wil voor zelfstandigheid hebben gekozen, maar dit doen vanwege de omstandigheden op de arbeidsmarkt.

“Wie onder een bepaald tarief werkt en daarbij geen zelfstandige keuzes kan maken, verdient het om in aanmerking te komen voor dezelfde rechten als iemand in loondienst,” stelt Van Hijum. “Dat betekent onder andere recht op verlofregelingen, uitkeringen bij ziekte of werkloosheid, en bescherming bij ontslag.”

Omgekeerde bewijslast bij tarieven onder de 36 euro

Een belangrijk onderdeel van het voorstel is het zogenoemde rechtsvermoeden. Dit houdt in dat zelfstandigen die minder dan 36 euro per uur verdienen, zelf mogen aangeven dat zij mogelijk recht hebben op de status van werknemer. Vervolgens is het aan de opdrachtgever om te bewijzen dat dit niet het geval is en dat de persoon daadwerkelijk zelfstandig werkt.

Lukt dit niet, dan gelden automatisch de rechten van werknemers. Denk hierbij aan zwangerschaps- en ziekteverlof, ontslagbescherming, een vangnet bij arbeidsongeschiktheid en recht op een WW-uitkering. De grens van 36 euro per uur wordt jaarlijks aangepast op basis van het minimumloon, zodat deze in lijn blijft met economische ontwikkelingen.

Heldere criteria voor zelfstandigheid

Naast het uurtarief bevat de wet ook andere bepalende factoren om te beoordelen of iemand als zelfstandig ondernemer werkt. Er wordt onder meer gekeken naar de mate van zelfstandigheid in de uitvoering van het werk, of er sprake is van directe aansturing, en of de opdrachtgever bepaalt hoe en wanneer het werk moet worden gedaan.

Ook het gedrag buiten de opdracht speelt een rol. Een werkende die actief op zoek gaat naar nieuwe klanten, een eigen bedrijfsstructuur heeft en investeert in ondernemerschap, wordt sneller als zzp’er beschouwd dan iemand die uitsluitend opdrachten uitvoert voor één opdrachtgever.

Van Hijum verduidelijkt: “Als iemand volledig wordt aangestuurd en geen ondernemersrisico loopt, dan is het logisch om deze persoon als werknemer te beschouwen. Maar als iemand echt zelfstandig onderneemt, is daar juist alle ruimte voor.”

Aandacht voor schijnzelfstandigheid

De wet richt zich onder meer op het tegengaan van schijnzelfstandigheid. Volgens cijfers van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid waren er in 2024 ruim 1,3 miljoen zelfstandigen zonder personeel actief in Nederland – een verdubbeling sinds 2003. Naar schatting gaat het bij zo’n 200.000 van hen om situaties waarin er feitelijk sprake is van een dienstverband.

Schijnzelfstandigheid wordt door het kabinet als ongewenst beschouwd, onder andere omdat het kan leiden tot oneerlijke concurrentie met reguliere werknemers. Werkgevers hoeven voor zelfstandigen namelijk geen sociale premies en lasten te betalen. Dit kan ervoor zorgen dat zelfstandigen goedkoper lijken dan werknemers, terwijl ze vergelijkbaar werk doen onder vergelijkbare omstandigheden.

Politiek debat en alternatieve voorstellen

Hoewel het kabinet hoopt dat de wet op 1 juli 2026 in werking kan treden, is nog niet zeker of het voorstel wordt aangenomen. De Tweede en Eerste Kamer moeten zich nog over de wet buigen. Enkele politieke partijen, waaronder VVD, D66, CDA en SGP, hebben aangegeven moeite te hebben met de voorgestelde criteria. Zij hebben inmiddels een alternatief wetsvoorstel ingediend.

De discussie over zelfstandigheid en werkzekerheid is al jaren onderwerp van debat in de politiek en samenleving. Eerdere kabinetten probeerden eveneens maatregelen te nemen tegen constructies die mogelijk tot onzekerheid leiden voor werkenden, maar het vinden van breed gedragen oplossingen blijkt lastig.

Gevolgen voor opdrachtgevers en zelfstandigen

Als de wet wordt aangenomen, zullen zowel opdrachtgevers als zelfstandig werkenden zich goed moeten voorbereiden. Voor opdrachtgevers betekent dit mogelijk dat zij meer administratie en verantwoording moeten afleggen over de aard van hun samenwerkingen. Zelfstandigen kunnen op hun beurt sterker staan in situaties waarin hun rol niet geheel duidelijk is.

De wet kan daarnaast invloed hebben op sectoren waarin veel met zelfstandigen wordt gewerkt, zoals de bouw, zorg, media en logistiek. In deze branches komt het vaker voor dat mensen langdurig en op regelmatige basis werken voor één opdrachtgever, zonder dat er een formele arbeidsovereenkomst is.

Brede maatschappelijke impact

De nieuwe wet past in een bredere beweging om de arbeidsmarkt toekomstbestendig te maken. Flexibiliteit blijft belangrijk, maar mag volgens het kabinet niet ten koste gaan van zekerheid en basisbescherming. Door duidelijkere regels te stellen, wil het kabinet voorkomen dat mensen tussen wal en schip vallen of langdurig zonder sociale zekerheid werken.

Voor veel zzp’ers zal de nieuwe wet geen directe gevolgen hebben, zeker niet voor wie duidelijke afspraken maakt en op eigen kracht een onderneming voert. Maar voor werkenden die zich nu in een grijs gebied bevinden, kan het rechtsvermoeden een belangrijk middel zijn om hun positie te versterken.

Vervolgstappen

Het wetsvoorstel wordt binnenkort behandeld in de Tweede Kamer. Indien het daar voldoende steun krijgt, volgt behandeling in de Eerste Kamer. Bij goedkeuring treedt de wet naar verwachting op 1 juli 2026 in werking. Tot die tijd blijven de bestaande regels gelden, maar wordt opdrachtgevers en zelfstandigen aangeraden zich alvast te verdiepen in de nieuwe criteria.

Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zal ook voorlichtingscampagnes opzetten om de betrokkenen goed te informeren. Zo hoopt de overheid een soepele overgang te realiseren naar een transparantere en eerlijkere arbeidsmarkt.