Het gebruik van vitamines en voedingssupplementen is populairder dan ooit. Van multivitaminen tot kruidenpreparaten: veel mensen grijpen naar een pilletje voor meer energie, een betere weerstand of simpelweg om ‘gezonder’ te leven. Toch waarschuwen experts steeds vaker voor de mogelijke risico’s van overmatig gebruik. Soms kunnen de gevolgen zelfs maanden aanhouden.

Vitamines en supplementen steeds populairder

Volgens recente gegevens gebruikt inmiddels meer dan de helft van de Nederlanders regelmatig voedingssupplementen. Denk aan extra vitamine C, D, ijzer of kruiden zoals Ashwagandha. De markt groeit snel, mede dankzij de invloed van sociale media en de brede beschikbaarheid van producten online en in drogisterijen.

Hoewel veel mensen denken dat supplementen altijd goed voor je zijn, wijzen deskundigen op het tegenovergestelde: te veel van bepaalde stoffen kan juist klachten veroorzaken, soms zelfs blijvende gezondheidsschade.

Meer meldingen van bijwerkingen

Bij het Nederlandse Bijwerkingencentrum Lareb kwamen vorig jaar 185 meldingen binnen van gezondheidsklachten na het gebruik van supplementen. Dat is een stijging van maar liefst 27 procent ten opzichte van het jaar ervoor. Ook het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC) ontving 707 meldingen, vooral over middelen zoals vitamines, slaapkruiden en mineralen. Daarnaast kwamen er nog ruim 1.500 meldingen binnen specifiek over (multi)vitaminen.

Volgens experts is dit slechts het topje van de ijsberg. Veel mensen herkennen de klachten niet direct als bijwerkingen van supplementen, of zoeken er geen medische hulp voor.

Vitamine B6: veel klachten door overdosering

Een van de meest voorkomende boosdoeners is vitamine B6. Dit stofje is essentieel voor het zenuwstelsel, maar een te hoge inname kan leiden tot vervelende klachten zoals tintelingen of een doof gevoel in handen en voeten.

Huisarts Karel Bos ziet dit soort klachten regelmatig terug in zijn praktijk. “Mensen komen bij me met vage klachten, zoals vermoeidheid of prikkelingen. Als ik dan bloedonderzoek doe, blijkt dat ze een veel te hoog vitamine B6-gehalte in hun bloed hebben,” legt hij uit. “Het kan maanden duren voordat die klachten weer verdwijnen.”

De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid B6 is ongeveer 1,5 tot 2 milligram. Toch zijn er supplementen op de markt die doseringen van 50 tot 80 milligram bevatten. Het ministerie van Volksgezondheid overweegt inmiddels om het maximumgehalte wettelijk te verlagen.

Andere voorbeelden van overdosering

Niet alleen B6 kan schadelijk zijn. Zo zijn er ook gevallen bekend waarbij mensen te veel vitamine C binnenkregen. Dit kan bijvoorbeeld leiden tot nierproblemen, zoals nierstenen. “Veel mensen denken: wat je niet nodig hebt, plas je gewoon uit,” vertelt huisarts Bos. “Maar dat klopt niet altijd. Grote hoeveelheden kunnen zich ophopen en schade veroorzaken.”

Ook ijzersupplementen kunnen bij overmatig gebruik klachten geven, evenals vitamine A en E in hoge doses.

Kruidenpreparaten: natuurlijk, maar niet zonder risico

Naast vitamines zijn ook kruidenpreparaten in opmars. Eén van de bekendere is Ashwagandha, een kruid dat volgens verkopers kan helpen bij stress en ontspanning. Toch zijn er vorig jaar meerdere meldingen binnengekomen van leverklachten na gebruik van dit supplement. “Het lijkt een onschuldig product, maar het kan ernstige effecten hebben,” waarschuwt Lareb-directeur Agnes Kant. “We willen mensen aanmoedigen om bij klachten altijd melding te maken, zodat we anderen kunnen informeren.”

Invloed van sociale media en marketing

Een belangrijk deel van de populariteit van supplementen is te danken aan sociale media. Op platforms zoals TikTok en Instagram prijzen influencers regelmatig producten aan. Ze beloven meer energie, een betere huid of betere nachtrust.

“Het probleem is dat veel volgers deze informatie als betrouwbaar zien, terwijl er geen medische onderbouwing is,” zegt Renger Witkamp, hoogleraar Voeding aan Wageningen University. “Er wordt van alles aangeraden, zonder dat mensen goed weten wat erin zit.”

Ook Lareb en het NVIC zijn kritisch over het gemak waarmee supplementen worden verkocht. “Het is een miljoenenmarkt. Maar mensen realiseren zich vaak niet dat deze producten geen medicijnen zijn en dus niet dezelfde controles ondergaan,” aldus Kant.

Gebrek aan toezicht

In tegenstelling tot medicijnen hoeven fabrikanten van supplementen niet altijd te melden wat er precies in hun producten zit. Daardoor is het bij klachten vaak lastig te achterhalen wat de oorzaak was.

“Een notificatieplicht voor fabrikanten zou al veel schelen,” zegt Witkamp. “Dan weten we bij klachten in ieder geval wát mensen precies hebben gebruikt.”

Ook waarschuwt hij voor stoffen die ongemerkt in kruidenpreparaten kunnen zitten, zoals zware metalen of resten van bestrijdingsmiddelen. Deze stoffen kunnen zich ophopen in het lichaam en pas na langere tijd klachten veroorzaken.

Kwetsbare groepen extra voorzichtig

Voor bepaalde groepen is het extra belangrijk om voorzichtig om te gaan met supplementen. Denk bijvoorbeeld aan mensen die een medische behandeling ondergaan, zoals bij kanker of een auto-immuunziekte. Extra vitamines kunnen in sommige gevallen juist een negatief effect hebben op behandelingen of herstel.

Ook kinderen en ouderen zijn gevoeliger voor bijwerkingen. Daarom is het belangrijk altijd eerst medisch advies in te winnen voordat je start met voedingssupplementen, zeker bij langdurig gebruik of hoge doseringen.

---

✅ Wat kun je zelf doen?

Wil je zeker weten dat je goed zit met je voeding en supplementengebruik? Hier zijn enkele praktische tips:

• Laat je bloed controleren als je langdurig moe bent of andere vage klachten hebt.

• Gebruik supplementen alleen als aanvulling, niet als vervanging van een gezonde voeding.

• Kies voor producten met een keurmerk en wees kritisch op vage beloftes.

• Raadpleeg een arts of diëtist bij twijfel, zeker als je medicijnen gebruikt.

• Let op de dosering en gebruik nooit meer dan aanbevolen.

• 

---

Conclusie

Hoewel vitamines en supplementen in veel gevallen nuttig kunnen zijn, kleven er ook risico’s aan. Vooral bij langdurig of overmatig gebruik kunnen er klachten ontstaan die niet altijd direct herkend worden. Daarom is het belangrijk om bewust en met mate om te gaan met voedingssupplementen, en altijd kritisch te blijven op informatie van internet of sociale media.

Wil je meer weten over veilig gebruik van supplementen? Overleg dan met je huisarts of een erkende voedingsdeskundige.

---