Verschillende Nederlandse gemeenten hebben bij het ministerie van Justitie en Veiligheid aan de bel getrokken over een verontrustende trend: een toenemend aantal jonge Syrische statushouders raakt betrokken bij criminele activiteiten. Vooral in middelgrote steden en kwetsbare wijken ziet men een stijging van jongeren uit de Syrische gemeenschap die afglijden in drugshandel, diefstal of geweldsincidenten. Gemeenten vragen dringend om gerichte ondersteuning, preventiebeleid en betere integratieprogramma’s.

Signalen vanuit meerdere hoeken

De zorgen zijn niet nieuw, maar de signalen stapelen zich de laatste maanden op. In steden als Arnhem, Enschede, Lelystad en Rotterdam constateren wijkagenten en jeugdhulpverleners dat jongeren met een Syrische achtergrond steeds vaker opduiken in politieonderzoeken. Het gaat vooral om jongens tussen de 14 en 22 jaar oud, vaak geboren in Syrië of op jonge leeftijd gevlucht naar Nederland.

“Het begint klein: schooluitval, hangen op straat, contact met verkeerde vrienden. Maar het kan razendsnel omslaan in criminaliteit,” zegt een jeugdcoördinator uit Arnhem. “We hebben te maken met een groeiende groep jongeren die tussen wal en schip valt.”

Volgens een intern rapport van een grote gemeente, ingezien door de Volkskrant, gaat het om tientallen gevallen per stad per jaar — een percentage dat verhoudingsgewijs hoger ligt dan bij andere migrantengroepen van vergelijkbare leeftijd.

Oorzaken: trauma, taal en uitsluiting

Experts wijzen op een combinatie van factoren die deze kwetsbaarheid verklaren. Veel Syrische jongeren hebben oorlogstrauma’s opgelopen, hebben lange tijd in onzekerheid geleefd in asielzoekerscentra en ervaren structurele achterstanden op school en de arbeidsmarkt.

“Als je als puber geen diploma hebt, geen perspectief en constant wordt afgewezen op basis van je achternaam of gebrekkige taal, is de kans groter dat je vatbaar bent voor verleiding van straatcultuur,” zegt criminoloog Marianne van Dijk van de Universiteit Leiden.

Daar komt bij dat sommige jongeren moeite hebben met het vinden van aansluiting bij Nederlandse leeftijdsgenoten, maar tegelijkertijd ook botsen met de normen van hun ouders of traditionele gemeenschappen. “Ze zitten vaak klem tussen twee werelden.”

Politie en jeugdzorg luiden de noodklok

Bij politie-eenheden in de grote steden klinkt de roep om snellere en effectievere samenwerking met jongerenwerk en scholen. Wijkagenten signaleren dat sommige jongeren al op jonge leeftijd worden ingezet als loopjongens in de drugscriminaliteit.

“Ze zijn jong, kennen de regels nog niet goed, en criminelen zien hen als makkelijk inzetbaar. Voor je het weet, zitten ze er diep in,” zegt een rechercheur uit de regio Den Haag.

Ook jeugdzorgorganisaties trekken aan de bel. Zij geven aan dat de reguliere aanpak voor risicojongeren vaak onvoldoende aansluit bij de culturele achtergrond en psychische problematiek van deze specifieke groep. “Er is meer nodig dan alleen een uurtje maatschappelijk werk per week,” aldus een hulpverlener van Stichting Nidos, die werkt met alleenstaande minderjarige vluchtelingen.

Gemeenten vragen om landelijke aanpak

Diverse burgemeesters en wethouders hebben het ministerie inmiddels verzocht om een landelijke taskforce. Ze willen extra middelen voor onderwijs, begeleiding, traumaverwerking en gezinscoaching. Ook pleiten ze voor betere monitoring van risicogezinnen en snellere signalering op scholen.

Wethouder Maarten de Vries van een middelgrote gemeente in Gelderland zegt:

“We hebben te lang gedacht dat integratie vanzelf zou gaan. Dat blijkt niet zo te zijn. We moeten nú investeren in deze jongeren, anders verliezen we een hele generatie.”

Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid laat in een reactie weten “de zorgen serieus te nemen” en werkt samen met gemeenten aan een aanvullend beleidspakket. Daarbij wordt gekeken naar succesvolle lokale initiatieven die mogelijk breder kunnen worden uitgerold.

Niet stigmatiseren, maar aanpakken

Organisaties die werken met vluchtelingen waarschuwen ondertussen voor het gevaar van stigmatisering. VluchtelingenWerk Nederland benadrukt dat het overgrote deel van Syrische jongeren juist hun best doet om een nieuw leven op te bouwen. “We mogen niet generaliseren. Er zijn duizenden Syrische jongeren die studeren, werken en bijdragen aan de samenleving. Maar voor de jongeren die dreigen af te glijden, moet er wél iets gebeuren,” aldus een woordvoerder.

Ook hoogleraar integratievraagstukken Halleh Ghorashi benadrukt het belang van balans:

“Het benoemen van problemen is nodig. Maar dat moet gepaard gaan met structurele oplossingen, niet met verwijtende vingerwijzingen. Jongeren glijden af als ze geen toekomstperspectief hebben — niet omdat ze uit Syrië komen.”

Hoopvolle initiatieven

Toch zijn er ook lichtpuntjes. In steden als Utrecht en Zwolle worden al langer programma’s ingezet waarbij kwetsbare jongeren met een vluchtachtergrond worden gekoppeld aan mentoren, sportclubs en stagebedrijven. In sommige wijken is de schooluitval gedaald en zijn jongeren juist positief betrokken bij buurtinitiatieven.

Zo zegt de Syrisch-Nederlandse jongerenwerker Ahmad (24) uit Lelystad:

“Ik weet hoe het is om je verloren te voelen. Maar ik heb geluk gehad met mensen die in mij geloofden. Nu probeer ik dat voor anderen te zijn.”

Slot

De signalen die Nederlandse gemeenten afgeven zijn ernstig en vragen om een gecoördineerde, menselijke en doortastende aanpak. Het probleem benoemen is nodig — maar dan met het oog op oplossingen, kansen en ondersteuning. Want alleen zo voorkomen we dat kwetsbare jongeren uit een oorlogssituatie opnieuw in een strijd belanden — ditmaal midden in onze eigen samenleving.