In een diplomatiek beladen moment dat wereldwijd de aandacht trekt, heeft de voormalige Amerikaanse president Donald Trump de Zuid-Afrikaanse president publiekelijk geconfronteerd met zijn vermeende uitspraken en beleid ten aanzien van de blanke bevolking in Zuid-Afrika. Tijdens een besloten bijeenkomst op een internationaal economisch forum in Genève, die later gedeeltelijk uitlekte via videofragmenten op sociale media, liet Trump de Zuid-Afrikaanse leider – vermoedelijk president Cyril Ramaphosa – videobeelden zien waarin vermeende anti-blanke retoriek en landonteigeningen zonder compensatie aan de kaak worden gesteld.

De actie leidde tot een gespannen sfeer tussen beide staatslieden en zette de internationale dialoog over mensenrechten, landhervorming en raciale spanningen weer op scherp.

Trump: “Dit is de realiteit waarover niemand wil praten”

Volgens ooggetuigen begon Trump tijdens de bijeenkomst over het onderwerp landrechten en mensenrechten in Zuid-Afrika. Hij zou gesproken hebben over de situatie van blanke boeren die te maken hebben met gewelddadige aanvallen, onteigening van land zonder compensatie, en uitsluiting van economische kansen.

In een verrassende zet liet Trump een korte compilatievideo zien die was samengesteld uit nieuwsfragmenten, interviews en toespraken van Zuid-Afrikaanse politici waarin kritisch werd gesproken over “white privilege” en koloniale structuren. De voormalige president zou Ramaphosa daarop rechtstreeks hebben aangesproken:

“Meneer de president, dit is niet hoe je een land verenigt. Dit is propaganda tegen een minderheid. En het Westen kijkt weg.”

De Zuid-Afrikaanse president zou zichtbaar geërgerd hebben gereageerd en benadrukt hebben dat de video “uit de context was gehaald” en “de complexe geschiedenis van Zuid-Afrika niet recht doet.”

Zuid-Afrikaanse reactie: “Gekleurd en eenzijdig beeld”

Een woordvoerder van het Zuid-Afrikaanse presidentiële kantoor gaf later een verklaring waarin de ontmoeting werd bevestigd, maar stelde dat Trump “onvolledige en sensationele informatie” had gebruikt.

“De transformatie van Zuid-Afrika na decennia van apartheid vereist moedige stappen om economische gelijkheid te herstellen. Landhervorming is noodzakelijk, maar gebeurt binnen het kader van de wet en met respect voor mensenrechten,” aldus de verklaring.

De regering stelde ook dat het ‘misleidend en gevaarlijk’ is om Zuid-Afrika neer te zetten als een land waar “blanke mensen systematisch vervolgd worden.” Ramaphosa zelf heeft eerder publiekelijk benadrukt dat landhervorming gericht is op herstel van historisch onrecht, en niet op vergelding.

Internationale verdeeldheid

De confrontatie riep meteen een storm van reacties op. Conservatieve stemmen in de VS en Europa prezen Trump voor zijn “onverschrokken aanpak” en het durven benoemen van mensenrechtenschendingen tegen minderheden die volgens hen vaak worden genegeerd.

Tegelijkertijd bekritiseerden mensenrechtenorganisaties Trumps actie als populistisch en polariserend. Amnesty International reageerde op X (voorheen Twitter):

“Zorgvuldig beleid en diplomatie zijn nodig om structurele ongelijkheid aan te pakken – geen politiek theater dat raciale spanningen aanwakkert.”

Achtergrond: de kwestie van landhervorming in Zuid-Afrika

Het debat over land in Zuid-Afrika is diepgeworteld en emotioneel beladen. Tijdens het apartheidsregime werd het overgrote deel van vruchtbare landbouwgrond in handen gegeven aan blanke Zuid-Afrikanen, terwijl de zwarte meerderheid massaal werd verdreven. Na het einde van de apartheid in 1994 beloofde de nieuwe democratische regering land te herverdelen, maar het proces verloopt traag en gepaard met controverse.

Sommige politici binnen het Zuid-Afrikaanse parlement, waaronder Julius Malema van de radicale partij EFF, pleiten voor radicale herverdeling zonder compensatie. Ramaphosa’s ANC-regering stelt echter dat er wordt gezocht naar een gebalanceerde oplossing die zowel recht doet aan historische ongelijkheid als aan economische stabiliteit.

Toch blijven berichten over aanvallen op blanke boeren en spanningen rond onteigening de wereldpers halen, en wordt het onderwerp regelmatig politiek ingezet, vooral door rechtse partijen buiten Zuid-Afrika.

Trump en Zuid-Afrika: niet voor het eerst

Dit is niet de eerste keer dat Trump zich uitspreekt over Zuid-Afrika. In 2018 tweette hij dat hij de situatie van blanke boeren “nauwlettend in de gaten hield” en stelde hij een onderzoek in naar “land en boerderij onteigeningen” – iets wat destijds op scherpe reacties stuitte vanuit Pretoria.

De huidige confrontatie lijkt een herhaling van die eerdere diplomatieke spanning, met dit verschil: Trump is niet langer president, maar wel een centrale speler in het Amerikaanse publieke debat en mogelijk presidentskandidaat voor 2024.

Wat betekent dit voor de internationale relaties?

Hoewel de ontmoeting geen officieel overleg betrof, werpt de situatie een schaduw over de relatie tussen beide landen. Zuid-Afrika is een belangrijk politiek en economisch partner in Afrika, maar staat internationaal onder druk vanwege onder meer zijn standpunt in mondiale conflicten, binnenlandse ongelijkheid en samenwerking met China en Rusland.

Of de huidige rel gevolgen heeft voor diplomatieke samenwerking, handelsverdragen of mensenrechtenbeleid, is nog onduidelijk. Wat wel duidelijk is: het debat over raciale rechtvaardigheid, herstel van onrecht en de manier waarop leiders daarmee omgaan, blijft wereldwijd gevoelig – en politisering ligt altijd op de loer.