Op zondag 4 mei 2025 stond Nederland stil bij de jaarlijkse Nationale Dodenherdenking. Zoals elk jaar werd het hele land even stil om 20.00 uur, met als centraal punt de plechtigheid op de Dam in Amsterdam. De herdenking was indrukwekkend, ontroerend en vol betekenis. Duizenden mensen verzamelden zich om samen te reflecteren op het verleden, te herdenken, en om stil te staan bij de waarden die onze samenleving vandaag de dag nog steeds vormgeven: vrijheid, respect en solidariteit.

De kracht van stilte

Twee minuten stilte – het lijkt misschien kort, maar de impact is groot. Precies om 20.00 uur werd Nederland stil. Auto’s kwamen tot stilstand, winkels werden tijdelijk gesloten en in woonkamers, op pleinen en bij monumenten hielden mensen hun adem in. De stilte is elk jaar opnieuw een krachtig symbool. Niet alleen voor de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog, maar ook voor iedereen die sindsdien zijn of haar leven verloor in oorlogssituaties en vredesmissies.

De Dam in Amsterdam was het toneel van de nationale ceremonie. Ongeveer 16.000 mensen woonden de plechtigheid bij, waaronder koning Willem-Alexander, koningin Máxima, premier Dick Schoof en diverse andere hoogwaardigheidsbekleders.

Een persoonlijke toespraak van de premier

Premier Dick Schoof hield een toespraak die velen raakte. Hij sprak openhartig over zijn grootvader, die tijdens de Tweede Wereldoorlog werd gefusilleerd wegens verzetsactiviteiten. Zijn woorden boden niet alleen een persoonlijk perspectief op de gevolgen van oorlog, maar benadrukten ook het belang van mededogen in onze samenleving. “In oorlog verliezen mensen elkaar. Ze verliezen hun mededogen,” zei hij. Het was een oproep tot menselijkheid, tot verbondenheid – ook in tijden van verdeeldheid.

Kranslegging en muziek

Zoals gebruikelijk legden het koningspaar en andere genodigden kransen bij het Nationaal Monument op de Dam. De muziek speelde een belangrijke rol tijdens de herdenking. Ingetogen, passend bij het moment, en bedoeld om de gevoelens van verdriet, herinnering én hoop kracht bij te zetten.

Ook jonge mensen waren zichtbaar betrokken. Scholieren lazen gedichten voor, er waren bijdragen van jongerenorganisaties, en op veel plekken in het land verzorgden jongeren zelf lokale herdenkingen. Het laat zien dat ook de nieuwe generatie de waarde van herdenken begrijpt.

Incidenten overschaduwen deels het moment

Hoewel het overgrote deel van de ceremonie waardig en rustig verliep, werd de plechtigheid op de Dam kort verstoord. Enkele activisten riepen politieke leuzen, zoals “Free Palestine”, tijdens het moment van stilte of vlak ervoor. Zes mensen werden aangehouden voor ordeverstoring. De politie handelde snel om verdere onderbreking te voorkomen. Dergelijke incidenten zorgen jaarlijks voor discussie: hoe ver reikt de vrijheid van meningsuiting op een dag van nationale eenheid en stilte?

Herdenkingen door het hele land

De herdenking op de Dam is het bekendst, maar in het hele land vonden vergelijkbare bijeenkomsten plaats. In dorpen en steden werden bloemen gelegd bij oorlogsmonumenten, werden stille tochten gehouden en kwamen mensen samen op pleinen en in kerken. In totaal werden er op zeker 350 locaties herdenkingen georganiseerd. Deze lokale bijeenkomsten geven de dag extra diepgang. Herdenken gebeurt namelijk niet alleen in het groot, maar ook in kleine, intieme momenten – dicht bij huis.

De betekenis van herdenken anno 2025

De vraag wat herdenken betekent in deze tijd is relevanter dan ooit. We leven in een wereld waarin conflicten nog steeds woeden, waarin mensen vluchten voor oorlog en onderdrukking, en waarin polarisatie ook in Nederland toeneemt. De Nationale Herdenking biedt een moment van reflectie: hoe beschermen we vrijheid? Hoe gaan we om met verschil van mening? En hoe zorgen we ervoor dat we elkaar blijven zien als mensen – ongeacht afkomst, overtuiging of geschiedenis?

Steeds meer mensen zien 4 mei ook als een dag om stil te staan bij bredere thema’s zoals vrede, mensenrechten en verdraagzaamheid. De herdenking krijgt daarmee een gelaagde betekenis: naast een eerbetoon aan slachtoffers, is het ook een spiegel voor onszelf.

Een moment dat blijft

Na de ceremonie klonk het Wilhelmus. Mensen zongen zachtjes mee, terwijl de zon langzaam onderging boven de Dam. Het was een moment van verbondenheid – met elkaar, met het verleden en met de toekomst. Voor velen is 4 mei niet zomaar een datum, maar een ankerpunt in het jaar. Een dag waarop we ons collectieve geheugen opfrissen, ons moreel kompas bijstellen en ons realiseren dat vrijheid nooit vanzelfsprekend is.

Herdenken is geen achterom kijken. Het is vooruitkijken met het verleden in gedachten. Het is luisteren naar verhalen van toen, om beter te begrijpen wat we vandaag moeten koesteren. En het is ook een oproep: wees waakzaam, wees menselijk, wees dankbaar.