De Nederlander rookt en drinkt minder, maar overgewicht blijft een hardnekkig probleem

In de afgelopen tien jaar hebben veel Nederlanders hun levensstijl aangepast op het gebied van roken en alcoholgebruik. Het aantal rokers is gedaald, en ook het percentage mensen dat zwaar drinkt is afgenomen. Tegelijkertijd blijft overgewicht een groeiend probleem dat moeilijk aan te pakken lijkt. Ondanks alle inspanningen om een gezondere levensstijl te stimuleren, blijft de helft van de volwassen bevolking kampen met overgewicht, en neemt het aantal mensen met obesitas zelfs toe.

Roken verliest terrein

Een belangrijke positieve ontwikkeling is de afname van het aantal rokers in Nederland. Tien jaar geleden rookte nog ongeveer een kwart van de volwassenen, terwijl dat inmiddels is teruggelopen tot minder dan één op de vijf. Dit is deels te danken aan campagnes die het bewustzijn rond de gevaren van roken hebben vergroot en de invoering van maatregelen zoals rookvrije zones, hogere accijnzen en strengere regelgeving rond tabaksverkoop. Roken wordt steeds minder sociaal geaccepteerd en dat heeft invloed, vooral bij jongeren die minder snel beginnen met roken dan eerdere generaties.

Alcoholgebruik onder controle

Ook op het gebied van alcoholgebruik is vooruitgang geboekt. Het aantal mensen dat tot de groep zware drinkers behoort, is in tien jaar tijd merkbaar gedaald. Waar voorheen 10% van de volwassenen wekelijks grote hoeveelheden alcohol consumeerde, is dat nu teruggebracht tot 6%. Deze daling is onder andere te danken aan bewustwordingscampagnes over de schadelijke effecten van overmatig alcoholgebruik. Ook speelt mee dat mensen vaker kiezen voor een bewuste levensstijl, waarbij alcohol minder vanzelfsprekend is dan voorheen.

Overgewicht blijft hardnekkig

Tegenover deze positieve ontwikkelingen staat echter een blijvend zorgwekkend punt: overgewicht. De helft van de volwassenen in Nederland heeft een te hoog lichaamsgewicht, en dat cijfer is de afgelopen tien jaar nauwelijks veranderd. Wat nog zorgwekkender is, is de toename van obesitas, de ernstigste vorm van overgewicht. Inmiddels heeft 16% van de volwassenen obesitas, waar dat tien jaar geleden nog 13% was. Dit heeft grote gevolgen voor de volksgezondheid, want overgewicht verhoogt het risico op hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en andere chronische aandoeningen.

Opleiding en inkomen beïnvloeden leefstijl

Er zijn duidelijke verschillen in leefstijl wanneer je kijkt naar opleidingsniveau en inkomen. Mensen met een hoger opleidingsniveau – bijvoorbeeld hbo of universiteit – roken minder, hebben minder vaak overgewicht en eten over het algemeen gezonder. Ook bewegen zij vaker dan mensen met een lager opleidingsniveau. Daarnaast blijkt dat mensen met een lager inkomen een verhoogd risico hebben op overgewicht. De oorzaken hiervan zijn complex en kunnen onder meer liggen in minder toegang tot gezonde voeding, minder vrije tijd voor sport en bewegen, en een hogere stressbelasting.

Zwaar drinken is sociaal breder verspreid

Opvallend is dat zwaar alcoholgebruik niet sterk samenhangt met opleidingsniveau of inkomen. Zwaar drinken komt in vergelijkbare mate voor bij zowel mensen met hoge als lage inkomens, en ook het opleidingsniveau maakt weinig verschil. Dit suggereert dat culturele en sociale factoren mogelijk een grotere rol spelen bij alcoholgebruik dan bij roken of overgewicht. Voorbeelden hiervan zijn drinkgewoonten binnen vriendenkringen of op het werk, waar alcoholgebruik vaak een sociale functie heeft.

Gezondheidscampagnes helpen, maar zijn niet genoeg

Hoewel gezondheidsvoorlichting effect heeft, blijkt dat het niet voldoende is om grote gedragsveranderingen te bewerkstelligen. Mensen weten vaak wel wat gezond is, maar het lukt ze niet altijd om daar consequent naar te handelen. Zeker bij overgewicht spelen gewoontes, verleidingen in de omgeving en psychologische factoren een grote rol. Het is daarom belangrijk dat overheden, werkgevers en scholen samenwerken om gezonde keuzes makkelijker en aantrekkelijker te maken. Denk aan gezondere schoolkantines, sportprogramma’s voor volwassenen, en betere toegankelijkheid tot betaalbare gezonde voeding.

Een gemengd beeld voor de toekomst

De ontwikkelingen rondom roken en alcohol geven reden tot optimisme, maar het blijvend hoge percentage mensen met overgewicht laat zien dat er nog veel werk te doen is. De ambitie om in 2040 het aantal rokers en zware drinkers terug te brengen naar 5% is wellicht haalbaar, maar de strijd tegen overgewicht vereist een bredere aanpak. Het is noodzakelijk om in te zetten op preventie, begeleiding, gedragsverandering en het verkleinen van sociaaleconomische gezondheidsverschillen. Alleen dan kan Nederland toewerken naar een gezondere toekomst voor iedereen.