Denemarken en Groenland hebben officiële excuses aangeboden voor een breed toegepast gezondheidsbeleid in de vorige eeuw, waarbij bij duizenden meisjes en vrouwen uit Groenland anticonceptiemiddelen werden geplaatst zonder volledige informatie en keuzevrijheid. Met deze stap erkennen beide regeringen het leed dat hierdoor is ontstaan en nemen zij publiekelijk verantwoordelijkheid voor dit verleden.

Kern van het nieuws: erkenning en verantwoordelijkheid

De excuses zijn namens Denemarken uitgesproken door premier Mette Frederiksen. In dezelfde verklaring betuigde de Groenlandse premier Jens-Frederik Nielsen eveneens spijt, omdat de gevallen niet alleen plaatsvonden in de periode dat Denemarken de gezondheidszorg op Groenland beheerde, maar ook daarna. De leiders noemen de erkenning “te laat, maar noodzakelijk” en benadrukken dat hun woorden bedoeld zijn om recht te doen aan de ervaringen van betrokkenen en hun families.

Wat er in de praktijk gebeurde

In de jaren zestig en zeventig — en volgens onderzoek zelfs tot begin jaren negentig — werden in Groenland grootschalig anticonceptiemiddelen geplaatst bij jonge en volwassen vrouwen van Inuit-afkomst. Velen kregen niet duidelijk uitgelegd wat de ingreep inhield of waarom deze werd geadviseerd. De maatregel moest de bevolkingsgroei afremmen en werd uitgevoerd in een periode waarin Denemarken nog de verantwoordelijkheid droeg voor de gezondheidszorg. De toepassing bleek echter breder en duurde op sommige plekken voort tot 1992.

Waarom de excuses juist nu komen

Het onderwerp kreeg hernieuwde aandacht toen de feiten in 2020 naar buiten kwamen. Sindsdien klonk er een steeds luider verzoek om erkenning en een officiële verontschuldiging. De publieke druk nam toe door persoonlijke verhalen en journalistieke berichtgeving, waarop beide regeringen een gezamenlijke verklaring voorbereidden. De excuses onderstrepen dat de betrokken landen de morele plicht voelen om het verleden niet te negeren, maar te adresseren.

Reacties vanuit Groenland

Volgens premier Nielsen hebben de gebeurtenissen tot verdriet en boosheid geleid binnen de Groenlandse gemeenschap. Hij noemt de excuses “niet genoeg, en te laat”, maar wel een belangrijke stap naar herstel. De boodschap: erkenning vormt de basis voor verdere stappen, zoals nazorg, onderzoek en heldere afspraken over hoe vergelijkbare situaties in de toekomst worden voorkomen.

Juridische stappen door betrokkenen

Een groep van 143 vrouwen startte vorig jaar een rechtszaak tegen de Deense staat. Zij stellen dat hun fundamentele rechten zijn geschonden omdat ze onvoldoende zijn geïnformeerd en geen reële keuzevrijheid hadden. De zaak laat zien dat erkenning vanuit de overheid belangrijk is, maar dat betrokkenen daarnaast ook juridische duidelijkheid en waar mogelijk compensatie verwachten.

Lopend onderzoek: feiten op een rij

Denemarken en Groenland voeren gezamenlijk een onafhankelijk onderzoek uit naar de periode 1960–1991. Het doel is vast te stellen wat er precies is gebeurd, wie verantwoordelijk was voor beleid en uitvoering, en welke procedures toen golden. De resultaten worden in september verwacht. Die timing is relevant, omdat de uitkomsten richting kunnen geven aan eventuele vervolgstappen, waaronder aanbevelingen voor beleid, nazorg en mogelijke tegemoetkomingen.

De historische context kort uitgelegd

In de betreffende periode was Denemarken bestuurlijk en medisch nauw betrokken bij Groenland. Beleidskeuzes in de gezondheidszorg werden vaak centraal gemaakt, met weinig ruimte voor individuele afwegingen of lokale nuance. De huidige inzichten over patiëntrechten, geïnformeerde toestemming en culturele sensitiviteit bestonden toen nog niet in de vorm zoals we die nu kennen. Dat verklaart de historische context, maar ontslaat beleidsmakers niet van verantwoordelijkheid, wat beide premiers nu expliciet erkennen.

Wat betekenen de excuses in de praktijk?

Excuses markeren een officieel keerpunt: de overheid erkent het verleden en de impact daarvan op levens. In de praktijk kan dit leiden tot:

• Betere documentatie en archivering, zodat betrokkenen toegang krijgen tot hun medische gegevens.

• Nazorg en ondersteuning, bijvoorbeeld via informatiepunten of psychosociale hulpverlening voor wie daar behoefte aan heeft.

• Aanbevelingen voor toekomstig beleid, met extra aandacht voor duidelijke informatievoorziening, toestemmingstrajecten en culturele sensitiviteit binnen de zorg.

• 

De rol van communicatie en toestemming in de zorg

Een belangrijke les die uit dit verleden kan worden getrokken, is het belang van heldere communicatie en toestemming. Zorgverlening gaat niet alleen over medische handelingen, maar ook over vertrouwen, respect en keuzevrijheid. Het waarborgen van geïnformeerde besluitvorming is inmiddels een essentieel onderdeel van moderne gezondheidszorg en vormt een waarborg voor de toekomst.